Ultrason Nedir? Ne için Kullanılır?

Ultrason nedir? Ultrason ne için kullanılır? Ultrason çeşitleri nelerdir? Bu gibi soruların cevabı Radyoloji biriminin kapsamına giriyor. Jinekolojik hastalıkların tanı ve takibinde sıkça başvurulan bu görüntüleme tekniği, hamilelerde de yaygın olarak kullanılıyor. Farklı amaçlarla da tercih edilebilen ultrason yöntemi, herhangi bir yan etkisinin olmayışı ve detaylı, net görüntüler elde etmeye imkân tanıması ile avantaj sağlıyor. Detaylı ultrason nedir? Detaylı ultrason ne zaman yapılır? Doppler ultrason nedir? Ayrıntılı ultrason ne zaman yapılır? Ultrason sonucu ne zaman çıkar? Ayrıntılı ultrason nedir? Renkli ultrason nedir? Pelvik ultrason nedir? Ultrason ne işe yarar?

Özel Aktıp Hastanesi Radyoloji branşı hekimlerinden Uzm. Dr. ultrason hakkında merak edilenleri cevapladı.

Ultrason Nedir? Ultrasonografi Nedir?

Ultrason, görüntüleme yapabilmek için yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanan bir cihazdır. Tomografinin aksine ultrasonda zararlı radyasyona maruz kalma riski yoktur.
İç organları değerlendirmek; meydana gelen problemleri, gelişme ve değişimleri gözlemlemek ultrason sayesinde mümkündür. Tümöral kitlelerin varlığını saptamak, kanserli dokuları incelemek ve benzeri pek çok amaç doğrultusunda ultrasonografiden destek alınır.

Ultrason Nasıl Çalışır?

Ultrason nedir? Diye merak edenlerin çalışma prensibini bilmesinde de yarar vardır. Ultrasonografi cihazı, insan kulağı tarafından duyulamayacak ses dalgalarını kullanmak suretiyle çalışır.
Böylelikle gerçek zamanlı görüntülere ulaşılır. Bunlar, cihaza bağlı monitör aracılığıyla izlenir.
Ultrasonografi cihazının temelde iki parçası bulunur. Prob kısmı insan vücuduyla temas ederken, probun yolladığı ses dalgaları ise görüntü işleme ünitesi yardımıyla monitörde görülebilir hâle getirilir.
2 boyutlu ultrason geleneksel bir yöntem olarak sıklıkla tercih edilir. Bu yöntemde resimler siyah-beyazdır. 3 boyutlu ultrason ise; daha yakından, büyük ve renkli görüntüler alma imkânı sunar. Hem 3D hem de hareketli görüntülere ulaşmak için de 4D ultrason yöntemi kullanılır.

Ultrason Ne için Kullanılır? Ultrason Ne İşe Yarar?

Gebelik takibi, en yaygın ultrason kullanım alanları içinde kendine yer bulur. Bebeğin gelişimi bu yöntem ile hafta hafta izlenir ve olası problemlerin erkenden tespit edilmesi sağlanır. Bebek cinsiyetini öğrenme; omurga, kalça ve beyin gibi bölgelerin gelişim sürecinden haberdar olmak, bebekte herhangi bir anomali bulunup bulunmadığını belirlemek ultrasonografi sayesinde mümkündür.
Bunun yanı sıra, ultrason ne için kullanılır? Sorusunun cevabında öne çıkan bazı hastalıklar şunlardır:
1. Yumurtalık kistleri,
2. Rahim sarkması, rahim büyümesi gibi jinekolojik problemler,
3. Yumuşak dokularda meydana gelen tümörler,
4. Eklem iltihapları,
5. Tiroid ve paratiroid,
6. Göz yumruları,
7. İdrar torbası, mesane sorunları başta olmak üzere çeşitli ürolojik rahatsızlıklar,
8. Pankreas, karaciğer, böbrek, dalak, safra kesesi hastalıkları.
Buna ek olarak, ultrason ne işe yarar? Sorusuna cevap teşkil eden diğer bazı tıbbî nedenleri şöyle sıralayabiliriz:

EKO Kardiyografi

1. Kalpteki anormallikler hakkında bilgi verir.
2. Kalp kapakçıklarının işlevlerini değerlendirmek için ultrasondan faydalanılabilir.
3. Kapakçıklardan kan sızması, kalp yetersizliği ve benzeri sorunların değerlendirilmesinde işe yarayan bir yöntem olarak karşımıza çıkar. Kalp krizi sonrasında kalbin durumunu görmek, kanı ne derece iyi pompalayabildiğini saptamak adına ultrasonografiden yararlanılır.

Ayrıca ultrason; şişlik (ödem), enfeksiyon, ağrı gibi durumların varlığında, bunun sebebini araştırmak amacıyla kullanılır.
Meme biyopsisi ve ince uçlu biyopsi gibi yöntemler sırasında ultrasondan yardım alınır.

Ultrason Çeşitleri Nelerdir? Ultrason Yöntemleri ve Farkları:

Uygulandığı bölgeye ve kullanım amacına göre ultrason nedir? Sorusunun cevabı farklılık gösterir. Bu doğrultuda bazı ultrason çeşitleri şunlardır:

• 3D Ultrason:

Klasik ultrason; iki boyutlu, düz görüntüler elde etmeyi mümkün kılar. 3D ultrason ise bu görüntülere başka bir boyut ekler ve 3 boyutlu yorumlar oluşturarak ilgili bölgeye farklı perspektiflerden bakma, daha kapsamlı inceleme yapabilme olanağı sunar.

• 4D Ultrason:

3D görüntülerin hareket hâlinde görülebilmesine imkân tanır. EUS (Endoskopik Ultrason) ve benzeri yöntemlerle birlikte de uygulanabilir.

• Tiroid Ultrasonu:

Kist ve nodül gibi yapıların varlığı bu yöntem ile kontrol edilir. Tiroid bezinde fonksiyon bozukluğuna yol açabilen hastalıkların teşhisinde önemli bir yer tutar. Guatr tanısı ve takibinde kullanılır.

• Böbrek Ultrasonu:

Böbreklerin işlev, şekil ve boyutlarını değerlendirmek amacıyla bu ultrason tekniğine başvurulur. Böbreklerdeki taş, kist ve tümör gibi oluşumların saptanmasında büyük rol oynar. İdrar yollarında genişleme ve ısı, tanı ve takibi

• Karaciğer Ultrasonu:

Bu da yine karaciğer fonksiyonlarını değerlendirmeye tâbî tutmak; boyut, şekil ve benzeri özelliklerde bir anormallik olup olmadığını görmek için kullanılabilen bir yöntemdir. Safra Kesesi için en iyi görüntüleme yöntemlerinden biri.

• Meme Ultrasonu:

40 yaş altında meme için ilk safra yolları. 40 yaş üstü kadınlarda; tanısal doğruluğu artırmak için, mamografik inceleme ile beraber yapılabilir. 40 yaş altında meme dokusu yoğun olduğu için ultrason daha iyi ve faydalı bilgiler sağlar.

• Transrektal Ultrason:

Bu yöntemde ultrasonun prob bölümü rektuma yerleştirilir. Transrektal ultrason nedir? Diye baktığımızda ise prostat bezi için kullanılan bir yöntem olduğunu görmemiz mümkündür. Genelde biyopsi (prostat) klavuzluğu için tercih edilir.

• Transvajinal Ultrason:

Bu işlem sırasında görüntü almak için prob, vajinaya yerleştirilir. Erken hamilelikte gerçekleştirilen transvajinal tarama, obeziteli kadınlar için daha doğru bir seçenek olabilir ve görüntülerin daha net olmasını sağlayabilir.

• EKO (Ekokardiyografi):

Doppler ultrasonunun bir örneği olan EKO, kalp ultrasonu diye de adlandırılır. Kardiyovasküler sistem görüntülerinin ses dalgaları vasıtasıyla oluşturulmasını mümkün kılan bu yöntem, kardiyak doku hareketi ve kan akışı ölçümlerine yardımcıdır.

• Renkli Doppler Ultrason:

Söz konusu yöntem ise; kan akışının hareket yönü, hızı gibi faktörleri ölçmek, görselleştirmek noktasında işe yarar. Renk kodlu haritaların ön plana çıktığı bu uygulama, karotis arterlerde bulunan plakların beyne giden kan akışını sekteye uğratıp uğratmadığını gösterir. Diğer taraftan riskli hamileliklerde, fetusün gelişim riski mevcutsa yine renkli doppler ultrasondan yardım alınabilir. Bacak varisleri, bacak damarlarında tıkanma tanısı konabilir.

• Pelvik Ultrason:

Bebeğin sağlığını izleyebilmek amacıyla en yaygın kullanılan görüntüleme tekniğidir. Prostat bezi, mesane, rahim ve yumurtalık incelemelerinde de kullanımı son derece popülerdir. Karın bölgesinden yapıldığında idrara sıkışık olmak gerekir. Karın bölgesinden yapılabileceği gibi; kimi zaman erkek hastalarda rektal olarak, kadınlarda ise vajinadan gerçekleştirilebilir.

• Obstetrik Ultrason:

Bu ultrasonografi incelemeleri, gebeliğin ilk ânından itibaren düzenli olarak yapılır. 

Peki, Obstetrik ultrason nedir? Özetle ifade edecek olursak, hamilelik ile ilgili ayrıntıların tespit ve takibinde kullanılan bir yöntemdir.
Örneğin; plasenta ve fetusun pozisyonu, konjenital anormallikleri tanısı, bebeğin kilosu ve boyu, çoklu gebelik olup olmadığı, gebelik haftasının tahmini vb.

• Abdominal ultrason (Tüm batın ultrasonu):

Pankreas, safra kesesi ve kanalları, dalak, mesane, böbrekler ve karaciğer, bu ultrason yöntemi ile incelenir.

Ultrason Nasıl Yapılır? Detaylı Ultrason Nasıl Çekilir?

Bunun için bazen kişiye hastane elbisesi giydirilmekle beraber, bazı durumlarda ise buna ihtiyaç duyulmaz. Ultrason nasıl çekilir? Sorusuna ise birkaç madde ile kısaca şöyle yanıt verebiliriz.
1. Kişi hasta yatağına uzanır.
2. Ultrason yapılacak bölgeye su bazlı, şeffaf bir jel uygulanır. Cilde sürülen bu jel, cihaz ile deri arasında kaygan bir yüzey oluşturur. Cihazdaki prob kısmının cilt üzerinde hareketini kolaylaştırır, ses dalgalarının iletimine ve iç organların daha iyi görüntülenmesine yardım eder.
3. Radyoloji uzmanı, cihazın prob kısmını görüntülemenin yapılacağı bölgede gezdirir. Bazı durumlarda, görüntüyü netleştirmek için cilde bastırır. Bu şekilde baskı uygulanmasının iç organlara veya bebeğe zararı olmaz.
4. Probdan yansıyan görüntüler bilgisayar ortamında kaydedilir.
5. İşlemin ardından ciltteki jel temizlenir ve ultrasonografi tamamlanmış olur.
6. Cihazdan alınan çıktıdaki görüntüler ve değerler üzerinde yorumlar yapılarak sonuçların değerlendirilmesi sağlanır.

Ultrason Sonucu Ne Zaman Çıkar?

Genellikle ultrason sonuçlarının aynı gün veya en geç 1 gün sonra hazır olduğunu ifade edebiliriz. Görüntüleme ile elde edilen veriler, radyoloji uzmanlarınca analize tâbî tutulup yorumlanarak detaylı bir rapor hazırlanır.

Ultrason Zararlı mı? Ultrasonda Radyasyon Var mı?

Hayır, ultrason yönteminin bilinen bir yan etkisi mevcut değildir. Manyetik Rezonans (MR) uygulaması mıknatıs kullanılarak, tomografi ve röntgen işlemleri ise iyonlaştırıcı radyasyon ile gerçekleştirilirken, ultrasonda bunların ikisi de bulunmaz. Sadece yüksek frekansa sahip ses dalgalarından faydalanılır.
Bu nedenle çocuk ve hamileler dâhil herkeste güvenle uygulanabilir. Ancak ultrasonun doğru sonuç vermesi için bazen kişiden hastaneye aç gelmesi veya mesanenin dolu ya da boş olması talep edilebilir. Bu hususlara uygun hareket edildiği takdirde ultrason ile verimli ve kesin sonuçlara ulaşmak mümkündür.
Kapsamlı içeriğimiz sayesinde; ultrason nedir? Ne için kullanılır? Zararı var mı? şeklindeki sorularınıza cevap bulduğunuza göre olası rahatsızlıklarınızın kesin, zamanında ve doğru tanısı için Radyoloji birimimize müracaat edebilir, başka bir yerde çektirdiğiniz ultrasonun sonuçlarını yorumlatmak amacıyla yine deneyimli radyologlarımızdan destek alabilirsiniz.

Online Randevu Oluştur